Ҳудудларда мева-сабзавотчилик маҳсулотлари етиштириш ва уларга таъсир этувчи омилларнинг статистик баҳолаш

Анорбоева Бахтижамол Данияр қизи

Иқтисодиёт фанлари бўйича фалсафа доктори(PhD)

Аннотация: ушбу мақолада республикамиз ва унинг ҳудудларида мева –сабзавотчилик ва узум маҳсулотларини етиштириш, уларнинг иқтисодий-статистик таҳлили, Тошкент вилояти фермер хўжаликларида мева-сабзавотчилик соҳасидаги муаммолар ва уларни бартараф этиш йўллари баён этилган.

 

Таянч иборалар: қишлоқ хўжалиги, қишлоқ хўжалиги маҳсулоти, ялпи ички маҳсулот, ялпи ҳудудий маҳсулот, деҳқон хўжалиги, чорвачилик, таркибий ўзгаришлар, инвестиция, ҳудуд иқтисодиёти, иқтисодий-статистик таҳлил, аграр ислоҳотлар, ижтимоий-иқтисодий жараёнлар.

 

Аннотация:в данной статье описывается выращивание плодоовощной продукции и винограда в республике и ее регионах, их экономико-статистический анализ, проблемы в области плодоовощной продукции в хозяйствах Ташкентской области и пути их преодоления.

 

Ключевые слова: сельское хозяйство, сельскохозяйственное производство, валовой внутренний продукт, валовой региональный продукт, сельское хозяйство, животноводство, структурные изменения, инвестиции, региональная экономика, экономико-статистический анализ, аграрная реформа, социально-экономические процессы.

 

Annotation: This article describes the cultivation of fruits and vegetables and grapes in the country and its regions, their economic and statistical analysis, the problems in the field of fruit and vegetables in farms of Tashkent region and ways to overcome them.

 

Keywords: agriculture, agricultural production, gross domestic product, gross regional product, agriculture, animal husbandry, structural changes, investments, regional economy, economic and statistical analysis, agrarian reform, socio-economic processes.

 

КИРИШ

Ижтимоий-иқтисодий жараёнларни ўрганиш соҳасида ҳудудларнинг алоҳида тармоқ хусусиятлари ва уларнинг ривожланишидаги ўзига хос жиҳатларни ўрганиш яхлит ҳудуднинг таркибий таҳлили аниқлигини оширади. Мамлакатимиз иқтисодиёти таркибий тузилишида бугунги кунгача қишлоқ хўжалиги тармоғининг улуши асосий тармоқ ва соҳалар қаторида сезиларли улушга эга бўлсада, амалга оширилаётган таркибий ўзгаришлар натижасида яратилган қишлоқ хўжалиги маҳсулоти ҳажми ортиб борган ҳолда улуши пасайиб бормоқда. Бундай ўзгаришларнинг асосий сабаби сифатида иқтисодиётнинг миллий ва ҳудудий кесимида саноат, хизмат кўрсатиш ва бошқа соҳаларнинг жадал суръатларда ривожланаётганлигини кўрсатиб ўтиш мумкин [1].

Мамлакатимизда аграр ислоҳотлар доирасида тадбиркорлик фаолияти шаклларини ривожлантириш бўйича муҳим ҳуқуқий, ташкилий ва иқтисодий чора-тадбирлар амалга ошириб келинмоқда. Хусусан, Ўзбекистон Республикаси қишлоқ хўжалигини ривожлантиришнинг 2020-2030 йилларга мўлжалланган стратегиясида аграр соҳада тадбиркорлик фаолиятини ривожлантириш ва диверсификациялашни қўллаб-қувватлаш учун тажриба-синов тариқасида инвестициявий дастурларни амалга ошириш, кичик бизнес ва тадбиркорликни ривожлантириш агентлиги ҳузуридаги тадбиркорлик фаолиятини қўллаб-қувватлаш давлат жамғармаси фаолиятини такомиллаштириш масалаларига алоҳида эътибор қаратиб ўтилган [12].

2019 йил охирида жаҳон мамлакатларини иқтисодий жиҳатдан қийин ҳолатга туширган пандемия шароитида мамлакатимиз иқтисодиётининг муҳим тармоқларидан бири қишлоқ хўжалиги тармоғи бўлганлигини инобатга оладиган бўлсак, ҳудудлар бўйича қишлоқ хўжалиги тармоғида юз бераётган ўзгариш тенденциялари асосида уни ривожлантиришнинг стратегик йўналишларини белгилаш бугунги кундаги долзарб масалалардан ҳисобланади.

Мавзуга оид адабиётлар таҳлили

Макро ва мезо даражада қишлоқ хўжалиги, хусусан мева сабзавотчилик  ишлаб чиқаришининг самарадорлигини ошириш ва кщп омилли статистик таҳлили бўйича кўпгина маҳаллий ва хорижий олимлар ва мутахассислар томонидан кенг ўрганилган. Жумладан, Ё.Абдуллаев [15]ва Н.Соатов[16] иқтисодий-статистик таҳлилнинг назарий жиҳатларини, Т.Шодиев [17] қишлоқ хўжалиги тармоғини ривожлантиришнинг эконометрик моделларини назарий ва амалий жиҳатдан, Д.Пармакли [18] қишлоқ хўжалиги иқтисодиётининг ўзига хос жиҳатлари ва қонуниятларини назарий жиҳатдан ўрганишган бўлса, В.Сомов алоҳида ҳудудий бирлик қишлоқ хўжалиги ривожланишини иқтисодий-статистик жиҳатдан таҳлил қилган [19].

Юқоридаги тадқиқотларда қишлоқ хўжалиги тармоғи ривожланишини макро ва мезо даражада иқтисодий-статистик таҳлил қилиш назарий жиҳатдан ўрганилган бўлсада, бугунги кунгача мамлакатимиз ҳудудий бирликлари қишлоқ хўжалиги тармоғи мезо даражада чуқур таҳлил қилиниб, ундаги ўзгариш тенденцияларини аниқлаш асосида ҳудудий тармоқ ривожланишининг асосий йўналишларини белгилаш бўйича тадқиқотлар етарли даражада амалга оширилмаган.

Тадқиқот методологияси

Тадқиқот жараёнида таҳлил ва синтез, индукция ва дедукция, статистик гуруҳлаш, эксперт баҳолаш, илмий абстракциялаш, динамика қаторлари, иқтисодий индекслар, статистик жадвал ва графиклар каби усуллардан кенг фойдаланилди.

Тадқиқотнинг объектисифатида республикамизда мева-сабзавотчилик маҳсулотлари етиштиришга ихтисослашган деҳқон ва фермер хўжаликлари фаолияти танланган.

Тадқиқотнинг мақсади бўлиб, мамлакатимиз ва унинг ҳудудларида мева-сабзавотчилик маҳсулотларини етиштириш, улардаги ўзгаришлар ва асосий тенденцияларни статистик усулларда таҳлил қилиш, унинг мамлакат иқтисодиётига таъсирини баҳолаш ҳамда истиқболдаги йўналишлари бўйича илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқиш ҳисобланади.

Тадқиқотнинг вазифаси мамлакатимиз ва унинг ҳудудларида мева-сабзавотчилик маҳсулотларини етиштириш жараёнларини статистик  баҳолаш, иқтисодий фаолиятининг статистик усуллардаги таҳлилига оид тадқиқотларни ўрганиб чиқиш ҳамда Тошкент вилояти ҳудудларида мева-сабзавотчилик фаолиятининг ривожланиш ҳолати ва самарадорлигининг иқтисодий-статистик таҳлилини амалга ошириш ҳамда эришилган натижалар асосида хулоса ва таклифлар ишлаб чиқишдан иборат.

Тадқиқот натижаларининг амалий аҳамияти шундаки, республикамизда мева-сабзавотчилик соҳасини ривожланиш жараёнлари, улардаги ўзгаришлар ва тенденцияларни комплекс статистик таҳлилини амалга ошириш ва самарадорлигини баҳолаш натижасида истиқбол учун муқобил бўлган  бошқарув қарорларини қабул қилиш ва асосий йўналишларни белгилаш имкониятларини кенгайтиради.

Таҳлил ва натижалар

Мамлакатимизда  қишлоқ хўжалиги тармоғи ва унинг соҳаларини   ривожлантиришга ва самарадорлигини оширишга алоҳида эътибор бериб келинмоқда.Бу борада бир қатор қонунлар, Президент Фармонлари, Вазирлар маҳкамаси қарорлари ва бошқа соҳани ривожлантиришга оид  меъёрий –ҳуқуқий хужжатлар қабул қилиниб, тадбиркорлик соҳасини ривожлантиришга ижобий таъсир кўрсатиб келмоқда [9,12].

Хусусан Ўзбекистонни 2017-2021 йилларда янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегиясида барча соҳалар қатори қишлоқ хўжалигини ҳам модернизация қилиш ва жадал ривожлантириш учун “таркибий ўзгартиришларни чуқурлаштириш ва қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини изчил ривожлантириш, мамлакат озиқ-овқат хавфсизлигини янада мустаҳкамлаш, экологик тоза маҳсулотлар ишлаб чиқаришни кенгайтириш, аграр секторнинг экспорт салоҳиятини сезиларли даражада ошириш[9]” борасида энг муҳим вазифалар аниқ белгиланиб, уларни изчил амалга ошириш улкан муваффақиятлар гарови бўлиб хизмат қилади.

Президентимиз Ш.Мирзиёев 2017 йилнинг 22 декабрида Олий Мажлисга тақдим этган Мурожаатномасида “Маълумки, ҳозирги кунда юртимизда 51 фоиздан зиёд аҳоли қишлоқ жойларда яшайди. Бироқ қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг мамлакат ялпи ички маҳсулотидаги улуши 17 фоиздан ошмайди. Аграр соҳа маҳсулотларини қайта ишлаш ҳажми эса 10 фоизга ҳам етмайди. Ҳолбуки, ривожланган давлатларда бу кўрсаткич 50 фоиздан ортиқни ташкил этади. Шу муносабат билан қишлоқ хўжалигини янада ислоҳ қилиш бўйича комплекс дастур ишлаб чиқиш лозим”лигини[10] таъкидлаб, аграр соҳага илм-фан ютуқлари, инновацион ишланмаларни кенг жорий этишимиз зарурлигини алоҳида ўқтирдилар.

Қишлоқ хўжалиги тармоғини ва унинг тузилмасини таҳлил қилишда статистиканинг муҳим қуролларидан бири ҳисобланган таснифлаш усулидан кенг фойдаланилади. Таснифлаш ўзи нима? Статистикада таснифлаш деганда ҳодисалар ва объектларнинг ўхшашлиги ва фарқи асосида секциялар, гуруҳлар, синфлар, вазиятлар ва турларга тартибланган ҳолда тақсимлаш тушунилади. Бунда кенгроқ маълумотларни ўз ичига олган гуруҳлаш усулидан оқилона фойдаланиш назарда тутилади[11].

Маълумки қишлоқ хўжалиги иқтисодиётнинг ривожланганлик даражаси билан боғлиқ ҳолда, аҳолини озиқ-овқат маҳсулотлари билан таъминлашдаги фаровонлигини белгилаб берувчи муҳим тармоқ ҳисобланади. Бунга Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев раҳбарлигида ишлаб чиқилган “Ҳаракатлар стратегияси” сининг 3.1-бандида алоҳида аҳамият қаратилган[9]. Кейинги йилларда мамлакатимизда статистика соҳасида ҳам кўплаб ўзгаришлар кузатилаётганлигини кўришимиз мумкин. Ўзбекистон Республикаси статистикаси амалиётида 2016 йилга қадар таснифлаш Халқ хўжалиги тармоқларининг умумдавлат таснифлагичи (ХХТУТ) асосида йирик гуруҳлар бўйича тақдим этилган. Шундан кейин бироз вақт иқтисодий фаолият турлари умумдавлат таснифлагичи ИФУТ-1 таҳририга ҳамда 2017 йил 1 январдан эса халқаро андозаларга мувофиқ келувчи (ИФУТ-2)га ўтилди[13]. ИФУТ-2 да фаолият турларини гуруҳлаш якуний маҳсулотлар, ишлаб чиқариш омиллари ва жараёнларининг бир хиллигидан келиб чиқиб амалга оширилади, яъни бир хўжалик субъекти турли синфларга ва ҳатто секцияларга тааллуқли фаолиятни амалга ошириши мумкин. Бу эса ўз навбатида ўрганилаётган объектни таҳлил қилиш шароитини енгиллаштиради ҳамда статистик маълумотларни тайёрлаш учун асос бўлади ва ундан қуйидагиларда фойдаланилади:

статистик бирликлар тақдим этган бирламчи статистикада, шунингдек статистик маълумотларни умумлаштириш жараёнида;

миллий хисобчилик тизими асосида макроиқтисодий ҳисоб-китобларни амалга оширишда;

халқаро статистик маълумотлар алмашинувида;

республика ва ҳудудий босқичларда иқтисодий-статистик таҳлилни амалга ошириш учун;

бошқарув органлари, вазирликлар ва муассасалар, илмий-текшириш муассасаларининг кундалик иқтисодий амалиётида.

Қишлоқ хўжалигининг тармоқ тузилмаси 2016 йилгача Халқ хўжалиги тармоқларининг умумдавлат таснифлагичи бўйича таснифланган. Бу таснифлашда институционал бирликлар етиштирилган асосий маҳсулотлари бўйича тармоқларга бирлаштирилади. Бир тарафлама олиб қаралганда ХХТУТ бўйича таснифлаш оддий кўринади, лекин шуни ҳам унутмаслик керакки, бугунги кунда қишлоқ хўжалиги тармоғига ўрмончилик ҳамда балиқчилик хўжаликлари ҳам қўшилган. Бунинг натижасида ҳисоб-китоб жараёнида умумий ҳолда “Қишлоқ, ўрмон ва балиқ хўжалиги” деб ном олган янги тармоқ ёки таснифлаш нуқтаи назаридан олиб қараганда А секцияни вужудга келтирди. Маълумотлардан кўриниб турибдики бу тармоқ 3 та бўлим (деҳқончилик ва чорвачилик, овчилик ва бу соҳаларда хизмат кўрсатиш, ўрмончилик ва ёғоч тайёрлаш, балиқ овлаш ва аквакультура) ни ўз ичига олган. Биринчи бўлим 7 та гуруҳ, 31 та синф ҳамда 9 та кичик синфлардан ташкил топган. Иккинчи бўлим эса 4 та гуруҳ, 4 та синф ва 4 та кичик синфлардан иборат бўлиб, охирги бўлим 2 та гуруҳ, 4 та синф ва 4 та кичик синфларни ўз ичига қамраб олган.

Шу мақсадда Президентимизнинг 2017 йил 31 июлдаги “Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитаси фаолиятини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-3165 Қарорида Давлат статистикаси тизимини тубдан такомиллаштириш, амалиётга синовдан ўтган, халқаро статистикада кенг қўлланилаётган, халқаро талаблар ва стандартларга мос келувчи статистик таҳлилнинг замонавий усулларини, кўрсаткичларни, баҳолаш мезонларини ва ҳисобот шаклларини жорий этиш, миллий ва хорижий фойдаланувчиларнинг кенг доираси учун ижтимоий-иқтисодий ислоҳотлар ва таркибий ўзгартиришларнинг амалга оширилиши ҳолати тўғрисидаги статистик ахборотларнинг ишончлилиги, очиқ-ойдинлиги ва ошкоралигини таъминлаш, шунингдек халқаро статистик ташкилотлар билан ҳамкорликни кенгайтириш вазифалари белгилаб берилган[14].

Бу таснифлашлардан кўриниб турибдики, ИФУТ-2 таснифлаш тури ХХТУТ таснифлаш турига қараганда кўпроқ элементларни ўз ичига қамраб олган. Бироқ, шунга қарамасдан ИФУТ-2 ҳисоб-китоб ишларини ҳамда халқаро статистик маълумотларини алмашуви натижасида юзага келадиган натижаларни енгиллаштиришга хизмат қилади. Бу эса табиийки Ўзбекистонда охирги вақтларда статистик маълумотларни қайта ишлашни ва маълумотлар шаффофлигини таъминлашга имкон яратаётганлигидан далолат бериб келмоқда.

Истиқлол йилларида қишлоқ хўжалиги тармоғида таркибий ўзгаришларни амалга оширилиши, мулкчилик шаклларининг ўзгариши, ер ўзининг ҳақиқий эгасини топганлиги каби мустақиллигимизнинг иқтисодий асосларини мустаҳкамлашга қаратилган энг муҳим стратегик дастурлар ишлаб чиқилиб, ҳаётга изчил татбиқ этилаётгани ўзининг юксак самарасини бермоқда. Буни иқтисодиётимизнинг муҳим тармоқларидан бири — қишлоқ хўжалигидаги ўзгаришларда ҳам яққол кўриш мумкин.

Кейинги бир неча йиллар давомида қишлоқ хўжалиги маҳсулоти ишлаб чиқаришининг ўсганлиги, аҳоли жон бошига тўғри келадиган озиқ-овқат маҳсулотлари ҳажмининг муттасил ошиб бораётганлиги соҳада ҳар томонлама барқарор ўсиш кўрсаткичлари таъминланаётганлигининг ёрқин далилидир. Айни пайтда нафақат эришилган кўрсаткичларни сақлаб қолиш, балки уларни яхшилаб бориш бўйича катта салоҳият мавжуд бўлиб, қишлоқ хўжалигида амалга оширилаётган таркибий ўзгаришларни янада чуқурлаштириш, экин майдонлари таркибини мақбуллаштириш ҳисобига ер ва сув ресурсларидан самарали фойдаланиш, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини етиштиришда интенсив, ресурс тежамкор технологияларни жорий қилиш, фермер хўжаликлари молиявий барқарорлигини таъминлаш ва иқтисодий самарадорлигини ошириш орқали соҳа ривожини янада юксак босқичларга кўтариш мумкин[7].

Рақобат шароитида мева-сабзавотчилик соҳасида иқтисодий-статистик таҳлил ялпи ҳосилнинг ўзгаришини аниқлашни ҳисоблашда муҳим аҳамият касб этади. Ҳисобот йилида етиштирилган ялпи ҳосил миқдорини базис йилидаги (ёки шартнома режаси) ялпи ҳосил миқдорига таққослаб, ўзгариши (кўпайганлиги ёки камайганлиги) ҳисоблаб чиқиш мумкин. Сўнгра ушбу ўзгаришнинг сабаблари аниқланиб, мева-сабзавотчилик маҳсулотларини етиштириш аҳволига илмий баҳо бериш мумкин[1].

Тошкент вилоятининг мева-сабзавотчилик соҳасида етиштирилган маҳсулотлар миқдори ўзгаришининг таҳлилини фермер хўжалигида етиштирилган мева-сабзавотчилик маҳсулотлари ялпи ҳосили мисолида ҳисоблаб чиқамиз [2].

 

1-жадвал

Тошкент вилояти фермер хўжаликларида ялпи ҳосил ҳажмига омиллар таъсирининг ҳисоб-китоби[1]

 

Маҳсулот турлари

2019 йил 2020 йил Ҳосилдорлик ўзгариши ҳисобига  ЯҲда ўзгариши

 

Экин майдонларининг ўзгариши ҳисобига  ЯҲда ўзгариши
Экин майдони (минг гектар) Ҳосилдорлик (ц/га) Ялпи ҳосил (минг тонна) Экин майдони (минг гектар) Ҳосилдорлик (ц/га) Ялпи ҳосил (минг тонна)
Картошка 0,9 142,7 35,0 1,0 120,0 28,5 -22,7 14,2
Сабзавот 7,0 165,9 158,0 7,2 137,9 138,3 -201,6 33,2
Полиз 2,0 127,9 12,0 2,5 92,2 15,0 -89,2 63,9
Мева ва резаворлар 10,9 45,2 49,3 10,3 32,8 33,8 -127,7 -27,1
Узум 7,0 81.5 57 6,8 55,3 37,9 -178,1 -16,3

 

Юқоридаги жадвалда 2020 йилда ялпи ҳосилнинг мутлоқ қўшимча  ўсиши қайси омиллар ҳисобига юз берганлиги ҳисоб-китоб қилинган. Бу ҳисоб-китобларни амалга оширишда қуйидаги боғланиш формулаларидан фойдаланилади:

Ялпи ҳосил — экин майдони ва ҳосилдорлик кўрсаткичларига тўғридан-тўғри боғланган. Яъни:

 q = h * m

бу ерда: q – ялпи ҳосил; m — экин майдони;h –ҳосилдорлик.

Ҳосилдорликнинг ўзгариши ҳисобига ялпи ҳосил ҳажмининг  ўзгариши  (интенсив омил ҳисобига):

                    

Экин майдонинингўзгариши ҳисобига ялпи ҳосилхажмининг  ўзгариши (экстенсив омил ҳисобига):

Ҳар икки омил ҳисобига:

Ҳисоб-китобларданкўриниб турибдики, Тошкент вилоятида2020 йилда картошка ҳосилдорлигининг 2019 йилга нисбатан пасайиб кетиши натижасидаялпи ҳосил 22,7 тоннага, асосий майдонга экилган экин майдонларининг 100 гектарга қисқарган бўлиб, натижада ялпи ҳосил эса 7,5тоннага камайган, бошоқли дондан бўшаган ерларга такрорий экин сифатида картошка экилган. Ҳар икки омил таъсирида картошка ялпи ҳосили — 8,5 (14,2-22,7) тоннага камайган.

Сабзавот ва полиз экинларининг ялпи ҳосили ўзгаришига ҳам ҳосилдорликнинг пасайишини салбий, экин майдони кенгайиши салбий таъсир кўрсатган. Боғдорчиликда эса иккала омил ҳам салбий таъсир этган ва мева ва резаворлар ялпи ҳосили -100,6 (-127,7+27,1)тоннага камайган.

Узумзорларнинг экин майдони шу даврда 200 гектарга қисқарган,ҳосилдорлик 26,2 ц/га камайган, натижада  узумнинг ялпи ҳосили -161,8 (-178,1+16,3) тоннага камайганлигини кўриш мумкин.

Ушбу таҳлилда агрегат индекс усулидан фойдаланиб, ҳисоб-китоб қиламиз:

Демак, Тошкент вилоятида мева-сабзавотчилик маҳсулотлари етиштириш соҳасида 2020 йилда ҳосилдорлик умумий ялпи ҳосил ўртача 23,3 фоизга пасайган, экин майдонларининг қисқариши таъсирида эса ялпи ҳосил ўртача 25,6 фоизга пасайган.Ўзаро боғланган индекслар ёрдамида умуман ялпи ҳосилнинг ўртача ўзгариши даражасини ҳисоблаймиз:

ёки вилоятда мева-сабзавот маҳсулотларининг ялпи ҳосили ўртача 42,9 фоизга пасайган.

Юқоридагилардан хулоса қилиб, Тошкент вилояти мева-сабзавотчилик фермер хўжаликларида ялпи ҳосил етиштиришда 2019 йилда мутлоқ ўсиш ва нисбий ўсиш суръатларининг 2020 йилдагига нисбатан юқори бўлиши ҳам ҳосилдорликнинг юқори бўлганлиги экин майдонларининг кенгайганлиги сабаб бўлган бўлиши мумкин. Айтиш мумкинки, 2019 йилда ўтказилган агротехник тадбирлар, экинлар тузилмалардаги ўзгаришлар самарадорлиги қолаверса, об-ҳаво шароитларини қулай келганлиги фермер хўжаликлари фаолиятига яхши таъсир кўрсатган. Шуни алоҳида таъкидлаш керакки, 2020 йилда пандемиянинг жаҳон иқтисодиётига, жумладан миллий ва ҳудудий иқтисодиётларга ҳам салбий таъсири  юқори бўлди.

2-жадвал

Тошкент вилояти фермер хўжаликларида мева-сабзавот маҳсулотлари етиштириш хажмлари ва уларни ўзгариши таҳлили[5]

 

Маҳсулот турлари Ялпи ҳосил, минг тонна 2019 йилда 2018 йилга нисбатан ўзгариши Ялпи ҳосил, минг тонна 2020 йилда 2019 йилга нисбатан ўзгариши
2018 й 2019 й мутлоқ (+,-) нисбий (%) 2019 й 2020 й Мутлоқ (+,-) Нисбий (%)
Картошка 44,0 35,0 -9,0 79,5 35,0 28,5 -6,5 81,4
Сабзавот 246,9 158,0 — 88,9 64,0 158,0 138,3 -19,7 87,5
Полиз 20,2 12,0 -8,2 59,4 12,0 15,0 3,0 125,0
Мевалар 71,3 49,2 -22,0 69,1 49,2 33,8 -15,5 68,5
Узум 58,7 57,0 -1,7 97,1 57,0 37,9 -19,1 66,5

 

Юқоридаги жадвалдан кўриниб турибдики, Тошкент вилоятида 2018-2020 йилларда мева-сабзавотчилик маҳсулотларининг барча етиштирилган турлари бўйича  маҳсулот етиштириш ҳам мутлоқ, ҳам нисбий кўрсаткичлари бўйича пасайиш кузатилган, пасайиш суръати 2020 йилда 2019 йилдагига нисбатан юқори бўлган:

картошка етиштириш 2019 йилда 2018 йилдагига нисбатан  қўшимча 79,5 фоизга пасайган, бунинг натижасида  -9,0 минг тонна маҳсулот етиштиришда пасайиш бўлган. 2020 йилда эса 2019 йилдагига нисбатан 81,4 фоизга пасайиш кузатилган ва -6,5 минг тонна кам картошка олинган;

полиз экинлари 2019 йилда мос равишда 59,4 фоизга ва -8,2 минг тоннага камайган, 2020 йилда эса 125,0 фоиз ва қўшимча 3 минг тоннага ўсган. Мева, узум, сабзавот маҳсулотлари ҳақида ҳам шундай мулоҳазалар юритишга асос бор.

3-жадвал

Тошкент вилояти фермер хўжаликларида мева- сабзавот маҳсулотлари ҳосилдорлиги таҳлили [2]

Маҳсулотлар

ҳосилдорлиги

2017 йил 2018 йил 2019 йил 2020 йил Мутлоқ ўзгариши (+,-)
Картошка ҳосилдорлиги (ц\га) 159,1 131,8 142,7 120,0 -39,1
Сабзовотлар ҳосилдорлиги (ц\га) 206,0 149,1 165,9 137,9 -68,1
Полиз экинлари ҳосилдорлиги (ц\га) 295,8 124,3 127,9 92,2 -203,6
Мева ва резоворлар ҳосилдорлиги (ц\га) 40,2 57,4 45,2 32,8 -7,4
Узум ҳосилдорлиги (ц\га) 64,7 82,8 81,5 55,3 -9,4

 

Юқоридаги жадвалда 2017-2020 йилларга Тошкент вилоятининг фермерлар ҳўжаликларида етиштирилган мева–сабзавот маҳсулотлари ҳосилдорлиги таҳлил этилган.Таҳлилларга кўра, вилоятда олдинги йилларга нисбатан барча мева-сабзавотлар ҳосилдорлиги 2020 йилга келиб, сезиларли пасайган. Масалан, картошка  ҳосилдорлиги -39,1 ц/га, сабзавотлар ҳосилдорлиги -68,1 ц/га, полиз экинлари ҳосилдорлиги -203,6 (ц\га) , мева ва резаворлар ҳосилдорлиги -7,4 (ц\га) узум ҳосилдорлиги -9,4 (ц\га)га камайган .

4-жадвал

Тошкент вилоятида фермерлар ҳўжаликлари ер майдонлари ва таркибини ифодаловчи асосий кўрсаткичлар [5]

  2017 2018 2019 2020 Ўзгариш
(+,-) (%)
Қишлок ҳўжалиги  экинлари экилган жами майдон , минг гектар 248,7 247,6 190,9 172,6 -76,1 69,4
Мева ва резаворлар майдони, минг гектар 23,5 24,6 21,5 20,1 -3,4 85,3
Токзорлар майдони, минг гектар 9,8 10,5 10,6 10,9 1,1 111,2
Картошка экиладиган майдон , минг гектар 0,9 1,5 0,9 1,0 0,1 111,1
Сабзавотлар экиладиган майдон, минг гектар 9,0 9,6 7,0 7,2 -2,2 80,0

 

Юқоридаги жадвалда 2017-2020 йилларда Тошкент вилояти фермер хўжаликларига бириктирилган ер майдонлари статистик таҳлил қилинган.

Таҳлилларимизга кўра, ўрганилаётган йилларда  вилоят қишлоқхўжалиги экилган жами майдон -76,1 минг гектар (69,4%)га, мева ва резаворлар майдони -3,4 минг гектар (85,3% ) га, сабзавот экиладиган майдон -2,2 минг гектар (80,0%)га қисқарган. Шу билан бирга вилоятда ўрганилаётган йилларда токзорлар майдони 11,2 фоизга, картошка экиладиган майдон 11,1 фоизга кўпайган.

Ҳудудларда мева-сабзавотчиликка ихтисослашган фермер хўжаликлари фаолияти такомиллаштириш, уларнинг илмий-техник таъминотининг пастлиги, уни бартараф этиш бўйича чоралар кўрилмоқда, лекин бу ишлар етарлича самара бермаяпти. Шунинг билан бирга илғор инновацияларини жорий этиш, инвестициялар жалб қилиш суст даражада эканлигини кўрсатмоқда. Шунинг учун ҳам ушбу омилларни чуқур таҳлил қилиш ҳамда уларни бартараф этиш йўлларини аниқлаш зарур бўлиб, бу ўз навбатида ҳудудлардаги мева-сабзавотчиликка ихтисослашган фермер хўжаликлари фаолиятини янада такомиллаштиришга сабаб бўлади[3,4].

Ўзбекистон мева-сабзавотчилик ва узумчилик қуйи мажмуаси рақобат афзалликларига эга, яъни булар: табиий-иқлим шароитларининг қулайлиги; мева-сабзавот маҳсулотлари сифат даражаси юқорилиги; юқори малакали ишчи кучининг арзонлиги; инфратузилманинг (транспорт коммуникацияси, электрлаштириш) нисбатан ривожланганлиги[8].

Шу билан бирга, республикамиз Марказий Осиё давлатлари ўртасида мева-сабзавот маҳсулотлари етиштириш ва экспорт қилишда етакчилик қилади. Бу эса, мазкур минтақада нисбий рақобат афзаллигини вужудга келтиради. Ўзбекистон ҳудудий жиҳатдан яқин мамлакатларга мазкур турдаги маҳсулотларни экспорт қилишда сарфлаётган транспорт харажатлари индустриал мамлакатларнинг бу борадаги харажатларига нисбатан анча паст. Ҳақиқатан ҳам, Ўзбекистон мева-сабзавотчилик мажмуаси маҳсулотларининг ҳудудий жиҳатдан яқин мамлакатлар бозорларида рақобатбардошлик даражасини ошириш бўйича катта имкониятларга эга [6].

Олиб борилган тадқиқотлар натижасида Тошкент вилояти мева-сабзавотчиликка ихтисослашган фермер хўжаликлари фаолиятининг SWOT таҳлили амалга оширилади (5-жадвал).

5-жадвал

Тошкент вилоятида мева-сабзавотчиликка ихтисослашган фермер хўжаликлари фаолиятини SWOT таҳлили[2]

Кучли томонлар Кучсиз(Заиф) томонлар
—       мева-сабзавотчилик соҳасининг юқори салоҳияти;

—       кўплаб қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини етиштириш учун қулай иқлим (мева, сабзавот, полиз, озуқа экинлари, узумчилик ва ҳ.к.)

—        ҳосилдорэкинмайдонлари мавжудлиги;

—       қулай географик ҳолат, транспорт инфратузилмаси ва автотранспорт тизимининг етарлича ривожланганлиги;

—       соҳа ривожига зарур бўлган меҳнат ресурсларининг етарли эканлиги;

—       қишлоқ хўжалиги тармоғидаги илмий-тадқиқотмуассасалари мавжудлиги;

—       молиялаш, кредитлашвасуғуртаташкилотларинингривожлангантизими.

—       фермер хўжаликларида асосий ишлаб чиқариш фондларнинг етарли эмаслиги, уларнинг юқори даражада, жисмоний ва маънавий эскирганлиги;

—       юқори сифатли ва қайта ишлаш учун маҳсулотлар ва хизматлар етиштириб беришга замонавий технологияларнинг етишмаганлиги;

—       мева-сабзавотчилик ва узум маҳсулотларини қайта ишлаш учун етарлича ишлаб чиқариш қувватлари мавжуд эмаслиги;

—       берилаётган имкониятлардан аҳолининг етарли ахборотларга эга эмаслиги.

Имкониятлар Таҳдидлар
-ҳудудий ресурслардан самарали фойдаланиш (ер, кўчмас мулк) кўчмас мулк, бўш ер майдонларини ҳисобга олишни такомиллаштирилиши;

-мева-сабзавотчилик маҳсулотларини етиштириш ҳажмини ошириш: мева-сабзавот, узум ва ҳ.к.;

-ҳудудда етиштирилган қишлоқ хўжалик маҳсулотларини мамлакатнинг бошқа ҳудудларига етказиш имконияти (мева-сабзавот, полиз, узум);

-мева-сабзавотчилик кластерларини ташкил этиш бўйича зарурий имкониятлар яратилганлиги;

-қишлоқ жойларида ижтимоий инфратузилма объектларининг  ривожланаётганлиги.

 

-пандемия шароитида мева-сабзавотчилик маҳсулотлари нархининг барқарор эмаслиги;

-қишлоқ хўжалик маҳсулотларини етиштириш технологияларига риоя қилмаслик, буни натижасида ер ҳосилдорлиги ва унумдорлигини пасайиши;

— атроф-муҳитниифлосланиши;

-айрим мева-сабзавотчилик маҳсулотларини қайта ишловчи корхонанинг монопол мавқеи асосида етиштирилган маҳсулотлар нархини паст қийматларда сотиб олиниши;

-сақлаш жойларининг етарли эмаслиги.

 

Хулоса ва таклифлар.

Юқоридаги маълумотлардан келиб чиққан ҳолда Тошкент вилоятидаги мева-сабзавотчиликка ихтисослашган фермер хўжаликлари фаолиятини янада ривожлантириш ва самарадорлигини ошириш мақсадида қуйидагиларни таклиф этамиз:

мева-сабзавотчилик ва узумчиликка ихтисослашган фермер хўжаликларининг янги техника ва технологиялар  билан таъминланиши учун зарурий молиявий ёрдам (лизинг, имтиёзли кредит) беришни кенгайтириш;

хорижий кредит линиялари асосида агрофирмалар томонидан маҳсулотларни сақлаш жойларини янгиларини барпо этиш;

тижорат банкларидан имтиёзли кредитлар линиялар мазкур соҳа вакилларига алоҳида ажратишни йўлга қўйиш.

Вилоят тижорат банклари томондан мева-сабзавотчилик соҳасидаги фермерлик субъектларига кредит ажратишда таклиф этилган лойиҳаларнинг қуйидаги жиҳатларига алоҳида эътибор бериш ҳамда уларни қўллаб-қувватлаш лозим, деб ҳисоблаймиз:

1.Қишлоқ жойларида кичик тадбиркорликни ривожлантириш ҳамда янги иш ўринларини ташкил этишга қаратилган лойиҳалар;

  1. Мева-сабзавотчилик маҳсулотларини сақлаш, қайта ишлашга йўналтирилган лойиҳаларни рағбатлантириш;

3.Экспортга мўлжалланган маҳсулот ишлаб чиқаришга йўналтирилган лойиҳалар;

4.Ташқи ва ички бозор тўғрисида, қайта ишлаш корхоналари, аҳолининг маҳсулотларга бўлган истеъмоли, уларнинг нархлари, сотиб олиш ҳажмлари каби кўрсаткичларга доир ахборотлар базасини шакллантириш ва бошқалар.

 

Фойдаланилган адабиётлар:

1.Хожаев А.А.Мева-сабзавотчиликка ихтисослашган фермер хўжаликлари фаолиятининг иқтисодий-статистик таҳлили (Фарғона вилояти мисолида). . Иқт.фанлари бўйича фалсафа докт. илм.дар. олиш учун ёзилган дис. автореф.– Т.: –2019. –63 б.

2.Ўзбекистон Республикаси Давлат Статистика қўмитаси маълумотлари

3.Хушвақтова Х.С. Бозор шароитида мева-сабзавот кичик мажмуасида агросаноат интеграциясини ривожлантиришнинг ташкилий-иқтисодий муаммолари. Иқт.фан. ном.илм.дар. олиш учун ёзилган дис. автореф.– Т.: –2005. –б.25.

  1. Эргашев Э.И. Иқтисодиётни эркинлаштириш шароитида боғдорчилик ва узумчилик тармоғини ривожлантиришнинг асосий йўналишлари. Иқт. фан. ном. илм. дар. олиш учун ёзилган дисс. автореф.– Т.:–2009. –б.22.

5.Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги 2017-2020 йй. Статистик тўплам.- Тошкент, Давлат Статистика қўмитаси, 2021 йил -169 бет.

6.Мухитдинова У.С. Иқтисодиётни модернизациялаш шароитида мева-сабзавотчилик маҳсулотлари бозорини ривожлантириш йўналишлари. Иқт.фан. ном.илм.дар. олиш учун ёзилган дис. автореф.– Т.: –2010. –б.38.

 7.Хўжақулов Х.Д., Рашитова Н.Х., Асқаров Н.Н., Сайфуллаев С.Н. Иқтисодиётни модернизация ва диверсификация қилиш шароитида таркибий ўзгаришларнинг самарали йўлларини статистик методлар асосида ишлаб чиқиш. Монография. – Т.: IQTISOD-MOLIYA, 2018. – 206 б.

8.Мухитдинова У.С. Рынок плодоовощной и виноградной продукции и эффективность его функционирования в условиях либерализации экономических отношений.  Монография. –Ташкент: — Фан, 2008. – 125 с.

        9.Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сон “2017–2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси” тўғрисидаги Фармони.

      10.Мирзиёев Ш.М. Олий Мажлисга Мурожаатнома. // Халқ сўзи, 2017 йил 23 декабрь.

11.Шодиев Х ва бошқалар. Статистика. Дарслик. Т:.“Тафаккур бўстони”, 2013 йил, 40-бет.

12.Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 23 октябрдаги “Ўзбекистон Республикаси қишлоқ хўжалигини ривожлантиришнинг 2020– 2030 йилларга мўлжалланган стратегиясини тасдиқлаш тўғрисида”ги ПФ-5853-сонли Фармони (https://lex.uz/)

13.Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2016 йил 24 августдаги 275-сонли «Иқтисодий фаолият турларини таснифлашнинг халқаро тизимига ўтиш чора-тадбирлари тўғрисида» ги Қарори.

14.Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 31 июлдаги ПҚ-3165-сон«Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитаси фаолиятини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги Қарори.

  1. Абдуллаев Ё.А.Статистика назарияси. Дарслик. – Т.: “Ўқитувчи”, 2003. – 214 б;

16.Соатов Н.М. Статистика: олий ўқув юртлари учун дарслик. – Т.: Ибн Сино, 2003. – 744 б.

  1. Шадиев Т.Ш. Экономические модели развития сельского
    хозяйства. – Т.: Фан, 1986. – 168 с.
  2. Пармакли Д.М. Экономика сельского хозяйства: учебное пособие для студентов высших учебных заведений // Д.М.Пармакли, А.Е.Шамин, Н.Коваленко / – Княгинино: НГИЭУ, 2015. – 245 с.
  3. Сомов В.Л. Экономико-статистический анализ развития сельского хозяйства Саратовской области.// Вопросы статистики, 2019,Т.26, № 6. – С. 47-54.

[1]Такрорий экинлар билан бирга ҳисобланган.

[2]Муаллиф тадқиқотлари асосида амалга оширилган

145 comments

  1. Здравствуйте. Я готов помочь увеличить посещаемость и доходность вашего сайта, а также решить все имеющиеся на сайте проблемы. Причем рост посещаемости будет идти за счет притока целевых посетителей из поисковых систем, что для вас максимально выгодно и перспективно.

    Немного информации о себе. Я являюсь специалистом в области создания, доработки и продвижения сайтов. Также имею знания и опыт в ряде смежных областей. Работаю в этих сферах с 2004 года. Стараюсь объяснять сложные вопросы простыми словами. Работу выполняю качественно. Готов заключить договор.

    Основные направления моей деятельности:

    1. Внутренняя оптимизация. Все необходимые работы по сайту с целью достижения наилучших позиций в поисковых системах, улучшение конверсионных качеств и юзабилити, решение всех встреченных ошибок, при необходимости внедрение нового или улучшение старого функционала.

    2. Продвижение в поисковых системах. Работа с улучшением позиций по значимым для вас поисковым запросам, что способно дать большой приток целевой аудитории на сайт.

    3. Создание сайтов различных типов. Могу создать лендинг, интернет-магазин, сайт компании, информационный сайт, блог и иные разновидности сайтов.

    4. Настройка рекламных кампаний в различных сервисах контекстной рекламы.

    5. Работа с отзывами в интернете. Создание и продвижение хороших отзывов, а также скрытие и удаление плохих.

    6. Создание, доработка и продвижение групп и каналов в социальных сетях. Сюда входит: youtube, телеграм, вконтакте и другие.

    7. Различного рода рассылки, которые обычно дают хороший единоразовый приток продаж (рассылки можно периодически повторять).

    Также могу помочь вам и в ряде иных вопросов. Пишите на почту: prodvigeniesaitow@gmail.com

  2. Search Engine Optimization solutions are the unheralded heroes of the internet age, supplying companies with the instruments and strategies to glow vibrantly in the vast world of online information. By dipping into the capability of efficient keyword aiming, superior inbound link procurement, and material improvement, these methods guarantee that a webpage is not merely noticeable, but stands out as a beacon of pertinence and authority in its domain. The beauty of SEO resides in its capability to naturally raise a company’s appearance, drawing in audiences genuinely interested in what’s on presentation, and generating significant interactions that lead to persistent connections.

    In a globe where online standing often determines triumph, having a fitted SEO strategy is comparable to having a master key to the digital metropolis. All tweak and alteration made by SEO experts isn’t only about appeasing algorithms, but more importantly, about understanding and serving to individual motions and necessities. The conclusive aim? To peacefully join a business with its ideal audience, fostering expansion, belief, and prolonged success. In this attempt, SEO solutions prove to be not merely beneficial, but indispensable.

    Telegram: @exrumer
    Skype: Loves.Ltd
    https://xrumer.cc/

  3. I want to show you one exclusive program called (BTC PROFIT SEARCH AND MINING PHRASES), which can make you a rich man!

    This program searches for Bitcoin wallets with a balance, and tries to find a secret phrase for them to get full access to the lost wallet!

    Run the program and wait, and in order to increase your chances, install the program on all computers available to you, at work, with your friends, with your relatives, you can also ask your classmates to use the program, so your chances will increase tenfold!
    Remember the more computers you use, the higher your chances of getting the treasure!

    DOWNLOAD FOR FREE

    Telegram:
    https://t.me/btc_profit_search

  4. Здравствуйте. Я готов помочь увеличить посещаемость и доходность вашего сайта, а также решить все имеющиеся на сайте проблемы. Причем рост посещаемости будет идти за счет притока целевых посетителей из поисковых систем, что для вас максимально выгодно и перспективно.

    Немного информации о себе. Я являюсь специалистом в области создания, доработки и продвижения сайтов. Также имею знания и опыт в ряде смежных областей. Работаю в этих сферах с 2004 года. Стараюсь объяснять сложные вопросы простыми словами. Работу выполняю качественно. Готов заключить договор.

    Основные направления моей деятельности:

    1. Внутренняя оптимизация. Все необходимые работы по сайту с целью достижения наилучших позиций в поисковых системах, улучшение конверсионных качеств и юзабилити, решение всех встреченных ошибок, при необходимости внедрение нового или улучшение старого функционала.

    2. Продвижение в поисковых системах. Работа с улучшением позиций по значимым для вас поисковым запросам, что способно дать большой приток целевой аудитории на сайт.

    3. Создание сайтов различных типов. Могу создать лендинг, интернет-магазин, сайт компании, информационный сайт, блог и иные разновидности сайтов.

    4. Настройка рекламных кампаний в различных сервисах контекстной рекламы.

    5. Работа с отзывами в интернете. Создание и продвижение хороших отзывов, а также скрытие и удаление плохих.

    6. Создание, доработка и продвижение групп и каналов в социальных сетях. Сюда входит: youtube, телеграм, вконтакте и другие.

    7. Различного рода рассылки, которые обычно дают хороший единоразовый приток продаж (рассылки можно периодически повторять).

    Также могу помочь вам и в ряде иных вопросов. Пишите на почту: prodvigeniest@gmail.com

  5. Мне кажется, что защита окон от воров и противовзломная фурнитура должна обязательно устанавливаться в частных домах, на первых этажах многоквартирных домов, офисах. Один раз заплатив чуть большую сумму не лишаешься имущества в сотни раз дороже.

  6. buy generic antibiotics online overnight order antibiotics overnight delivery no rx How to buy antibiotics online no prerscription antibiotics without doctor order antibiotics online next day delivery buy antibiotics online no rx required safe online resources for meds where to buy antibiotics no script anti crisis prices: buy antibiotic without a rx overnight are you able to acquire discount antibiotics from canada on line? cheap antibiotics online Usa buy cheapest antibiotics in Kingston-upon-Hull with prescription antibiotics without doctor prescription quality and safety

  7. antibiotics on line no prescription antibiotics without a prescription buy antibiotics without rx from canada to Us antibiotics for tooth infection antibiotics i want a antibiotics with no prescription overnight shipping buy generic antibiotics no prescription safeway online cheapest antibiotics on net no extra costs, can you buy antibiotics for dogs buy Low price antibiotics online order generic antibiotics without prescription orrder online antibiotics purchase antibiotics in the UK discount drugstore online

  8. buy amoxicillin online overnight delivery amoxicillin over the counter in Us buy amoxicillin 500 mg without prescription antibiotics order overnight shipping buying without a prescription amoxicillin online buy amoxicillin with no rx hight quality drugs where to buy amoxicillin online amazon pillpack. antibiotic order online without script what is the best source to buy amoxicillin tablets with american express over the net? buy amoxicillin 500 mg amoxicillin w/o online in Las vegas buy amoxicillin online with overnight delivery enjoy secure online ordering

  9. buy amoxicillin Usa overnight purchase amoxicillin online without rx cheap buy amoxicillin no script best price antibiotic in internet buy amoxicillin money order purchase amoxicillin without prescription Usa approved medications from united states buy cheap amoxicillin on line pay less buying top quality online: purchase antibiotic in Canada top pharmacies to buy generic amoxicillin without prescription online buying amoxicillin overnight delivery buying amoxicillin on line cheapest amoxicillin without prescription Usa with very low cost

  10. Здравствуйте. Я готов помочь увеличить посещаемость и доходность вашего сайта, а также решить все имеющиеся на сайте проблемы. Причем рост посещаемости будет идти за счет притока целевых посетителей из поисковых систем, что для вас максимально выгодно и перспективно.

    Немного информации о себе. Я являюсь специалистом в области создания, доработки и продвижения сайтов. Также имею знания и опыт в ряде смежных областей. Работаю в этих сферах с 2004 года. Стараюсь объяснять сложные вопросы простыми словами. Работу выполняю качественно. Готов заключить договор.

    Основные направления моей деятельности:

    1. Внутренняя оптимизация. Все необходимые работы по сайту с целью достижения наилучших позиций в поисковых системах, улучшение конверсионных качеств и юзабилити, решение всех встреченных ошибок, при необходимости внедрение нового или улучшение старого функционала.

    2. Продвижение в поисковых системах. Работа с улучшением позиций по значимым для вас поисковым запросам, что способно дать большой приток целевой аудитории на сайт.

    3. Создание сайтов различных типов. Могу создать лендинг, интернет-магазин, сайт компании, информационный сайт, блог и иные разновидности сайтов.

    4. Настройка рекламных кампаний в различных сервисах контекстной рекламы.

    5. Работа с отзывами в интернете. Создание и продвижение хороших отзывов, а также скрытие и удаление плохих.

    6. Создание, доработка и продвижение групп и каналов в социальных сетях. Сюда входит: youtube, телеграм, вконтакте и другие.

    7. Различного рода рассылки, которые обычно дают хороший единоразовый приток продаж (рассылки можно периодически повторять).

    Также могу помочь вам и в ряде иных вопросов. Пишите на почту: prodvigeniemr@gmail.com

  11. Usa ampicillin online without a prescription buy ampicillin over the counter in the Us ampicillin on line no prescription buy antibiotic online overnight US buy ampicillin once online cheap ampicillin no prescription meds online buy cheap ampicillin overnight online safe and discreet. buy antibiotics USA compare drugstores to order ampicillin from canada online no rx required ampicillin buy online cheap ampicillin onlene How to buy ampicillin safely costco online pharmacy

  12. buy amoxicillin generic online Usa buy amoxicillin without prescription Usa order amoxicillin online no prescription buy antibiotic online no script amoxicillin for sale without script buy online cheap amoxicillin best cost per pill price buy amoxicillin without prescription Usa costco pharmacy home delivery. online purchase antibiotics purchasing discounted amoxicillin online amoxicillin shipped overnight no script buy cheap gen amoxicillin buy amoxicillin online in the UK amazon pillpack service

  13. buy amoxicillin without script amoxicillin 500 mg buy online amoxicillin for sale without prescription Canada antibiotic buy can i buy amoxicillin online? cheap gerneric amoxicillin costco home delivery pharmacy amoxicillin cheap buy online moneyback guarantee, secure shopping.; buy antibiotic from Canada shipping to all U.s states buying amoxicillin online Usa delivery amoxicillin forsale in reno cheap amoxicillin c.o.d. walmart home delivery pharmacy

  14. cheapest amoxicillin without insurance amoxicillin overnight no script buy amoxicillin without rx buy cheap on line antibiotic buy amoxicillin no rx cod amoxicillin discount online generic pharmacy buy cheap amoxicillin UK cvs caremark online pharmacy, order antibiotic USA purchase top quality amoxicillin no script needed amoxicillin cheap Usa amoxicillin no prescription requir buy amoxicillin cash on delivery free online medical consultation

  15. Hi there,

    My name is Mike from Monkey Digital,

    Allow me to present to you a lifetime revenue opportunity of 35%
    That’s right, you can earn 35% of every order made by your affiliate for life.

    Simply register with us, generate your affiliate links, and incorporate them on your website, and you are done. It takes only 5 minutes to set up everything, and the payouts are sent each month.

    Click here to enroll with us today:
    https://www.monkeydigital.org/affiliate-dashboard/

    Think about it,
    Every website owner requires the use of search engine optimization (SEO) for their website. This endeavor holds significant potential for both parties involved.

    Thanks and regards
    Mike Leman

    Monkey Digital

  16. buy amoxicillin online UK purchase amoxicillin no prescription buy amoxicillin no prescription buy antibiotic online in USA amoxicillin online next day shipping amoxicillin cheapest online get my prescription online order amoxicillin cheap no prescription free shipping on every order. buy cheap antibiotic US overnight amoxicillin and muscle pain purchase amoxicillin online overnight no problems with amoxicillin real buy amoxicillin online cheap secure shopping guaranteed

  17. buy amoxicillin from canada cheapest amoxicillin price us order amoxicillin 500mg cheap buy antibiotic without rx overnight amoxicillin fed ex shipping buying generic amoxicillin online fastest shipping where to buy amoxicillin without rx online internet pharmacy; order antibiotics online no prescription canadian approved amoxicillin overnight amoxicillin online to Us buyamoxicillin infreeport buy amoxicillin medication huge savings

  18. Здравствуйте. Я готов помочь увеличить посещаемость и доходность вашего сайта, а также решить все имеющиеся на сайте проблемы. Причем рост посещаемости будет идти за счет притока целевых посетителей из поисковых систем, что для вас максимально выгодно и перспективно.

    Немного информации о себе. Я являюсь специалистом в области создания, доработки и продвижения сайтов. Также имею знания и опыт в ряде смежных областей. Работаю в этих сферах с 2004 года. Стараюсь объяснять сложные вопросы простыми словами. Работу выполняю качественно. Готов заключить договор.

    Основные направления моей деятельности:

    1. Внутренняя оптимизация. Все необходимые работы по сайту с целью достижения наилучших позиций в поисковых системах, улучшение конверсионных качеств и юзабилити, решение всех встреченных ошибок, при необходимости внедрение нового или улучшение старого функционала.

    2. Продвижение в поисковых системах. Работа с улучшением позиций по значимым для вас поисковым запросам, что способно дать большой приток целевой аудитории на сайт.

    3. Создание сайтов различных типов. Могу создать лендинг, интернет-магазин, сайт компании, информационный сайт, блог и иные разновидности сайтов.

    4. Настройка рекламных кампаний в различных сервисах контекстной рекламы.

    5. Работа с отзывами в интернете. Создание и продвижение хороших отзывов, а также скрытие и удаление плохих.

    6. Создание, доработка и продвижение групп и каналов в социальных сетях. Сюда входит: youtube, телеграм, вконтакте и другие.

    7. Различного рода рассылки, которые обычно дают хороший единоразовый приток продаж (рассылки можно периодически повторять).

    Также могу помочь вам и в ряде иных вопросов. Пишите на почту: prodvigeniest@gmail.com

  19. Здравствуйте, коллеги!
    Готовы обсудить сотрудничество сразу по нескольким направлениям, актуальным для Вас.
    Просим ознакомиться с предложениями. Контакты для связи указаны там же.

    Информация по адресу: https://thenalog.com

    С уважением, Дмитрий Сергеевич.

    PS: по необходимости просьба переслать лицам принимающим решение в конторе по подведомственности в части соответствующих вопросов

  20. where to buy amoxicillin without a prescription buy amoxicillin over the counter Usa amoxicillin purchase without prerscription order online antibiotic cheap buy amoxicillin without prerscription buy cheap amoxicillin overnight online ordering medicines online amoxicillin no prescription cheap trusted online medic, buy cheap generic antibiotics online top drugstores to buy amoxicillin online no rx required amoxicillin no rx online Usa discount amoxicillin pils buy amoxicillin without a doctor prescription usa online pharmacy delivery service

  21. buy amoxicillin on-line buy generic drugs amoxicillin online buy amoxicillin over the counter us cheap antibiotic order online buy amoxicillin online overnight no prescription required where can i buy amoxicillin online the most popular treatment Usa amoxicillin for sale best prices+bonus pills, cheap antibiotic online no rx fast delivery order generic amoxicillin online without script needed cheap generic amoxicillin no script amoxicillin Morrisville fre shipping amoxicillin without doctor’s prescription meijer online pharmacy

  22. Я сделал выбор в пользу безопасности, купив защитные очки от лазерного излучения, и теперь чувствую себя уверенно при работе с лазерными устройствами. Это небольшая инвестиция, которая обеспечивает защиту моих глаз от потенциальных опасностей.

  23. После того как я купил защитные очки от лазерного излучения, я почувствовал облегчение, зная, что мои глаза защищены от возможных опасностей. Это небольшая затрата, которая приносит большую выгоду в виде сохранения здоровья глаз.

  24. order cheap amoxil without prescription buy cheap amoxil no prescription buy amoxil without rx from canada to Us antibiotics price in us amoxil 500mg order overnight shippingfedex cod amoxil purchase canada aetna online pharmacy amoxil online order Usa erectile dysfunction pharmacy: buy antibiotic USA online get Low price amoxil over the web buy amoxil over the counter amoxil onlinshop in new London amoxil order money back guarantee

  25. neurontin price USA neurontin 300 mg no prescription buying neurontin with fast delivery buy cytotec at cheap rates supply Walnutneurontin buy neurontin no prescription cheap costco web pharmacy cheap neurontin buy get discounts while buying how do I order neurontin overseas sent to Europe online? buy neurontin online overnight delivery in Annandale How to get neurontin without prescription special internet prices

  26. buy online cheap amoxil purchase amoxil without prescription cheap amoxil online no rx buy antibiotic USA amoxil next day cod fed ex amoxil 500mg free shipping aetna online pharmacy cheap generic amoxil overnight delivery moneyback guarantee, secure shopping.. get antibiotic online overnight best price on the net overnight amoxil without a prerscription amoxil tablets o get amoxil without a doctor cheap pharmacy

  27. buy amoxil canada online buy amoxil online Us purchase amoxil online no prescription cheapest antibiotic for Sale amoxil prescription from doctors on line buy amoxil overnight delivery online fullscript pharmacy buy generic amoxil cheap no prescription online meds checker: where to buy antibiotic online without prescription pay Less purchasing amoxil free doctor visit over the web amoxil Usa no prescription cheepest generic amoxil buy amoxil from canada online fascinating sale price

  28. Nəticələri harada yoxlaya bilərəm?, 10 Lotto Online platformasında canlı loto oyna ən son lotereya nəticələrinin necə yoxlanılacağı haqqında məlumat verilir. Bu, istifadəçilərə qalib nömrələrini və mükafatlarını nəzərdən keçirmək üçün effektiv yollar təklif edir.

  29. Mobil Oyun: 10 Loto APK loto10 , istifadəçilərə lotereya oyunlarına mobil cihazları ilə rahatlıqla daxil olmaq imkanı verir. Bu mobil oyun, istifadəçilərə lotereya oyunlarını istədikləri zaman və istədikləri yerdə oynamaq imkanı təmin edir və bu, onların həyatlarını daha əyləncəli edir.

  30. İstifadəçi Təcrübələri və Rəyləri, istifadəçilərin platforma ilə bağlı fikirlərini və təcrübələrini paylaşmaq üçün bir məkan təmin edir. Bu, yeni istifadəçilərə platformanın azeronline keyfiyyətini qiymətləndirmək üçün dəyərli məlumatlar təmin edir.

  31. buying amoxil in UK amoxil online ordering buy discount amoxil online buy antibiotics in us amoxil without a prescription or membership cheap generic amoxil no prescription guaranteed lowest price buy amoxil cheapest visa, amex. worldwide delivery, buy antibiotic free delivery order amoxil from Usa online no rx needed buy amoxil quick delivery cheapest beebe supp.. amoxil cheaper amoxil no rx pharmacy home delivery service

  32. Hi there,

    My name is Mike from Monkey Digital,

    Allow me to present to you a lifetime revenue opportunity of 35%
    That’s right, you can earn 35% of every order made by your affiliate for life.

    Simply register with us, generate your affiliate links, and incorporate them on your website, and you are done. It takes only 5 minutes to set up everything, and the payouts are sent each month.

    Click here to enroll with us today:
    https://www.monkeydigital.org/affiliate-dashboard/

    Think about it,
    Every website owner requires the use of search engine optimization (SEO) for their website. This endeavor holds significant potential for both parties involved.

    Thanks and regards
    Mike Harrison

    Monkey Digital

  33. 10 Lotto Online-da necə iştirak edə bilərəm? 10online , 10 Lotto Online platformasına daxil olmaq və lotereya oyunlarına iştirak etmək üçün necə addımlar atmağınızın təfərrüatlı izahıdır. Bu, istifadəçilərə qeydiyyatdan keçmə, nömrələrini seçmə və çıxarışı gözləmə proseslərini aydın şəkildə izah edir və yeni istifadəçilərə rahat bir başlanğıc ​​imkanı təqdim edir.

  34. доставка алкоголя долгопрудный

    • Стоимость напитков, которые привезет курьер, даже с учетом доставки будет ниже, чем цена, которую пришлось бы заплатить, если покупать алкоголь в баре ночью.

    Source:

    http://alcoclub7.ru/category/pivo

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *