Марказлашган молия-бухгалтерия хизматида харажатларни назорат қилишни такомиллаштириш

Банк-молия академияси тингловчиси

Бердиев У.А.

Бюджет ташкилоти — бу зиммасига юклатилган вазифаларни бажариш билан боғлик; бўлган ўз фаолиятиии амалга ошириши учун давлат бюджетидан маблаг ажратишни назарда тутилган ва бу маблагни молиялаштиришнинг асосий манбаи хисобланадиган давлат ташкилотидир. Бюджет ташкилотларига давлат ташкилотлари, олий ўқув юртлари, илмий-тадкикот институтлари, мактаблар, мактаб-интернатлар, коллежлар, лицейлар, шифохоналар,поликлиникалар, болалар богчалари, болалар яслилари ва бошкалар киради. Бюджет ташкилотларида бухгалтерия хисобининг максади

фойдаланувчиларни тула, аник ва ўз вақтида молиявий ва бошқа бухгалтерия маълумотлари билан таъминлаш хисобланади. Бюджет ташкилоти харажатлар сметасининг ижроси буйича балансида ≪Низом фонди≫ субсчёти йўк. Харажатлар сметасининг ижроси буйича балансини активидаги ≪Асосий воситалар≫ субсчётидаги маьлумотларга харажатлар сметасининг ижроси буйича балансини пассивидаги ≪Асосий воситалардаги фонд≫ ва ≪Асосий воситаларнинг эскириши≫ субсчётларидаги маьлумотларга тугри келади, харажатлар сметасининг ижроси буйича балансини активидаги ≪Кам бахоли ва тез эскирувчи буюмлар≫ субсчётига эса харажатлар сметасининг ижроси буйича балансини пассивидаги ≪Кам бахоли ва тез эскирувчи буюмлардаги фонд≫ субсчётидаги маьлумотларга тугри келади. Барча моддий кийматликпар, пул маблағлари ва хисоб-китоблардаги маблағлар харажатлар сметасининг ижроси буйича балансини пассивидаги умумий коида буйича бюджетдан молиялаштириш ва махсус маблагларнинг даромадлари  хамда кисман кредиторлик карзлари билан копланади.

Бюджет ташкилоти харажатлар сметасининг ижроси бўйича балансининг хусусиятлари хўжалик юритувчи субъектлари бухгалтерия балансига нисбатан шулардан иборатдир. Бюджет ташкилоти харажатлар сметасининг ижроси буйича баланси бюджетдан молиялаштириладиган харажатлар сметасини ижроси, махсус маблагларнинг сметалари ижроси ва бошка бюджетдан  ташкари маблаглар билан операцияларни кайд килади. Давлат бюджетининг ғазна ижросини тадбиқ этиш билан бюджет тизимини янада ислоҳ қилиш, Замонавий ахборот технологиялардан фойдаланган ҳолда бюджет маблағларининг мақсадли сарфланиши устидан назоратни кучайтириш ва барча даражалардаги бюджет даромадлари ва харажатларини бошқариш самарадорлигини оширишдир.

Ушбу мақсадлар орқали қуйидаги ижобий натижаларга эришилди:

  • Қуйи бюджет ташкилотларига маблағларни босқичма — босқич молиялаштириш механизми тугатилди;

Юқоридаги расмдан кўриниб турибдики, молия тизими икки асосий ва ўзаро боғланган бўғиностидан иборат. Биринчисига марказлашган молия мансуб бўлиб, у иқтисодиёт миқёсида кенгайтирилган ишлаб чиқариш эҳтиёжларини ва жамият аҳолисини ижтимоий ҳимоя қилиш учун зарур молиявий маблағлар билан таъминлаш вазифасини амалга оширади. Иккинчисига хўжалик субъектларининг молиясига мансубдир. У алоҳида олинган субъектларнинг ишлаб чиқариш жараёнларини пул маблағлари билан таъминлашни амалга оширади.

Молия тизимининг марказлашмаган молияси бўғиности молия тизимининг асоси ҳисобланади, чунки хўжалик субъектларининг молиясида, яъни, асосан, моддий ишлаб чиқариш соҳасида молия ресурсларининг асосий қисми шаклланади.

Бунда, киритилаётган узгартиришларнинг асослари (бир муассасадан бошка муассасага ёки бир харажат туридан бошка харажат турига утказилаётган маблаглар учун х,исоб-китоблар) илова килинган холда молия органларига тавдимнома киритилиши талаб кдлинади; белгиланган тартибда штат жадвалларига узгаРтиРишлаР киритиш; бюджетдан ажратиладиган маблаглар, бюджетдан тапщари маблаглар, шу жумладан уларнинг фаолият йуналиши буйича товарлар (ишлар, хизматлар) сотишдан тушадиган даромадлар тушуми ва уларнинг сарфланиши буйича бюджет хисоби ва хисоботини юритиш; бюджет хисоби сиёсати “ 1-сонли хисоб сиёсати” талаблари доирасида юритилишини таъминлаш; тегишли давр учун молиявий хисоботларни тузиш ва молиявий хисоботларни тегишли худудий молия органига такдим этиш; бухгалтерия хисобини мазкур низомга ва бошка норматив-хукукий ҳужжатларга амал килган холда юритиш, шунингдек, хисоб ишларини замонавий техник воситалар ва ахборот технологияларидан фойдаланган холда хар бир ташкилот кесимида юритилишини ташкил этиш; бухгалтерия хужжатлари уз вактида ва тугри расмийлаштирилишини хамда амалга оширилаётган операцияларнинг конунийлигини назорат килиш; хар бир муассасанинг пул маблаглари, хисоб-китоб ва моддий кимматликлар шунингдек, бошка активлар ва мажбуриятлар инвентаризациясини утказиш, инвентаризация натижалари тугри расмийлаштирилиши хамда уларнинг бухгалтерия хисобида акс эттирилишини таъминлаш; пул маблаглари ва моддий кийматликларнинг сакланишини назорат килиш; хар бир муассасада мавжуд моддий Кимматликларнинг сакланиши ва ишлатилиши буйича масъул этиб белгиланган шахсларга, улар жавобгарлигида булган инвентарлар хисоби

хамда сакланиши юзасидан зарур курсатмалар бериш;  Марказлашган бухгалтериями саклаш ва моддий-техник базасини мустахкамлаш харажатлари бюджетдан ажратиладиган маблаглар, туман (шахар) халк таълими булимининг бюджетдан тапщари ривожлантириш жамгармаси маблаглари (халк таълими булнми тасарруфидаги муассасаларнинг бюджетдан тапщари маблаглари бундан мустасно) хамда конун хужжатларида таъкикланмаган бошка манбалар хисобидан молиялаштирилади. Марказлашган бухгалтерия ходимларининг чекланган сони Узбекистан Республикаси Халк таълими вазирлиги томонидан Ўзбекистан Республикаси Молия хамда Бандлик ва мехнат муносабатлари вазирликлари билан келишган холда тасдикданадиган намунавий штатлар асосида белгиланади.

 

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати

 

  1. Мехмонов С.У. Бюджет ташкилотларида бухгалтерия хисоби:

назария ва амалиёт — Т.: “Iqtisod va moliya”. 2016. 136 b

  1. Вахобов А., Срожиддинова 3. Узбекистон Республикаси Давлат

бюджета. — Т.: Молия, 2001. — 174 б.

  1. Срожиддинова 3. Узбекистон Республикаси Бюджет тизими. — Т.:

infoCOM.UZ, 2010. — 436 б.

  1. Управление государственными финансами Республики Узбекистан.

Учебное пособие А.Н.Ли Ташкент-2016 г.

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *